1. Tỉnh ủy Hà Nam lãnh đạo kiện toàn tổ chức, bộ máy và định hướng hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh

Tỉnh ủy giới thiệu đảng viên ứng cử các chức danh của Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh, lãnh đạo kiện toàn, bổ sung ủy viên Đảng đoàn HĐND tỉnh bảo đảm đủ số lượng, cơ cấu theo quy định.

Đề cao vai trò giám sát của HĐND tỉnh đối với việc thực hiện các nghị quyết của HĐND tỉnh và việc thực hiện pháp luật của Nhà nước ở địa phương, Thường trực Tỉnh ủy chỉ đạo việc xây dựng chương trình, kế hoạch giám sát toàn khóa và hằng năm của HĐND tỉnh.

Trước các kỳ họp HĐND tỉnh, Thường trực Tỉnh ủy chỉ đạo Đảng đoàn HĐND tỉnh chuẩn bị trình Ban Thường vụ (BTV) Tỉnh ủy định hướng về những nội dung trọng tâm của kỳ họp, trong đó có nội dung giám sát. Hằng năm, BTV Tỉnh ủy xây dựng và thực hiện chương trình kiểm tra Đảng đoàn HĐND tỉnh về việc tổ chức thực hiện nghị quyết, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Với sự lãnh đạo trên,hoạt động giám sát đạt được nhiều kết quả quan trọng, tác động tích cực đến việc thực hiện các nghị quyết của HĐND tỉnh Hà Nam (nhiệm kỳ 2011-2016). Các chủ thể thực hiện hoạt động giám sát có sự phối hợp chặt chẽ. Thường trực HĐND tỉnh điều hòa, phối hợp hoạt động của các ban HĐND tỉnh và phân công các ban thực hiện nhiệm vụ giám sát theo quy định của pháp luật một cách khoa học, không chồng chéo.

Hoạt động giám sát từng bước được đổi mới về hình thức và nội dung. Hoạt động giám sát được thực hiện theo đúng chương trình, kế hoạch hằng năm, hằng quý, hằng tháng, chú trọng thực hiện cả hai hình thức giám sát: giám sát tại kỳ họp và giám sát giữa hai kỳ họp. Nội dung giám sát bám sát tình hình kinh tế - xã hội địa phương, những vấn đề bức xúc mà đông đảo cử tri quan tâm. Từ năm 2011 đến 2014, Thường trực và các ban của hội đồng đã thực hiện hơn 60 cuộc giám sát⁽¹⁾.

Hoạt động giám sát tại kỳ họp được thực hiện theo đúng thủ tục, trình tự, quy định. Các đại biểu thực hiện quyền giám sát của mình thông qua việc nghiên cứu, thẩm định các báo cáo, dự thảo nghị quyết của Thường trực HĐND tỉnh, đề án, tờ trình của Ủy ban nhân dân tỉnh và thực hiện quyền chất vấn. Hoạt động chất vấn được thực hiện đến cùng, với những nội dung chất vấn chưa được trả lời thỏa đáng, chủ tọa kỳ họp yêu cầu người được chất vấn làm rõ hoặc tiếp tục trả lời đại biểu bằng văn bản, báo cáo tại kỳ họp gần nhất.

Hoạt động giám sát giữa hai kỳ họp của Thường trực HĐND tỉnh và các ban của hội đồng từng bước được đổi mới cả về nội dung và hình thức, từ đó, chất lượng, hiệu quả được nâng lên. Phương thức giám sát được duy trì theo hướng đa dạng hình thức, công khai, dân chủ, hướng về cơ sở. Thường trực HĐND tỉnh, các ban của hội đồng tích cực tổ chức khảo sát, thu thập tài liệu, thông tin phục vụ hoạt động giám sát. Sau giám sát, có thông báo về kết quả giám sát, trong đó nêu rõ ưu điểm, hạn chế và những kiến nghị cụ thể, gửi các cơ quan, đơn vị liên quan. Thông qua hoạt động giám sát, HĐND tỉnh đã tổng hợp những vấn đề bức xúc, cần giải quyết nhằm tham mưu cho Đảng đoàn HĐND tỉnh báo cáo BTV Tỉnh ủy có chủ trương, chỉ đạo giải quyết.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giám sát của HĐND tỉnh Hà Nam vẫn còn những hạn chế như: việc xây dựng kế hoạch giám sát còn chậm, nội dung giám sát chưa sát với tình hình thực tế, thiếu tính thời sự; việc trả lời chất vấn còn biểu hiện vòng vo, né tránh vấn đề; thiếu sự tham gia sâu sát của các thành viên trong đoàn giám sát; một số kết luận giám sát mang tính hình thức, chưa phản ánh trung thực tình hình thực tế, một số kiến nghị, đề xuất chưa đúng trọng tâm, trọng điểm, khó tiếp thu, thực hiện; công tác đôn đốc, theo dõi, kiểm tra, đánh giá kết quả việc thực hiện các kiến nghị, đề xuất của các đoàn giám sát chưa được chú trọng.

2. Một số đề xuất phương hướng tăng cường sự lãnh đạo của Tỉnh ủy đối với hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh

Một là, nâng cao nhận thức của các cấp ủy đảng, đội ngũ cán bộ, đảng viên và nhân dân về tầm quan trọng của hoạt động giám sát của HĐND tỉnh.

Giám sát là một trong các chức năng chủ yếu của HĐND tỉnh. Bằng hoạt động giám sát, HĐND tỉnh có thể kiểm chứng tính đúng đắn, phù hợp với thực tiễn của các nghị quyết, quyết định của HĐND tỉnh; kiểm tra cơ quan chấp hành trong việc tổ chức thực hiện nghị quyết, quyết định; kịp thời phát hiện hạn chế, vướng mắc, khó khăn để kiến nghị biện pháp giải quyết, sửa đổi, bổ sung chính sách hiện hành hoặc ban hành chính sách, quyết định mới phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của nhân dân.

Tỉnh ủy cần tăng cường các biện pháp tuyên truyền cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhân dân về tầm quan trọng của hoạt động giám sát, về nội dung giám sát, yêu cầu, hình thức, phương pháp giám sát của các chủ thể... Bên cạnh đó, thực hiện lồng ghép nội dung tuyên truyền trên vào các chương trình đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Hai là, lãnh đạo kiện toàn tổ chức, bộ máy của HĐND tỉnh, nâng cao năng lực công tác của đại biểu HĐND tỉnh.

Chú trọng kiện toàn tổ chức Đảng đoàn HĐND tỉnh, qua đó nâng cao công tác kiểm tra, phân công, quản lý đảng viên, thực hiện nghiêm chế độ làm việc Đảng đoàn, Tỉnh ủy chỉ đạo sâu sát công tác bầu cử, xác định rõ yêu cầu về tiêu chuẩn, cơ cấu đại biểu, giảm tỷ lệ đại biểu công tác trong các cơ quan hành chính nhà nước. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân hiệp thương, giới thiệu đại biểu ứng cử làm đại biểu HĐND tỉnh. Bố trí cấp ủy viên Đảng đoàn HĐND đối với các chức danh là Ủy viên Thường trực HĐND tỉnh, lãnh đạo các Ban HĐND tỉnh, lãnh đạo Văn phòng giúp việc HĐND tỉnh.

Tỉnh ủy, BTV Tỉnh ủy thực hiện tốt công tác tổ chức cán bộ, nhất là quy hoạch, đào tạo, giới thiệu bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ chuyên trách của HĐND tỉnh, cán bộ là đại biểu HĐND tỉnh và đội ngũ cán bộ làm công tác tham mưu, tổng hợp giúp việc của HĐND tỉnh. Sau bầu cử đại biểu HĐND tỉnh, Tỉnh ủy lãnh đạo tổ chức bồi dưỡng, tập huấn, cập nhật thông tin cho các đại biểu HĐND tỉnh nhằm nâng cao năng lực, trình độ, kỹ năng của đại biểu HĐND tỉnh.

Bên cạnh đó, các đại biểu phải tích cực nghiên cứu, nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và nghị quyết của HĐND tỉnh, nắm bắt thông tin, tình hình thực tế của địa phương; thường xuyên trau dồi kỹ năng hoạt động, khả năng diễn thuyết, kỹ năng tuyên truyền, tiếp xúc với cử tri, kỹ năng thu thập và xử lý thông tin.

Tỉnh ủy lãnh đạo xây dựng tiêu chí và thực hiện đánh giá chất lượng đảng viên hằng năm theo tiêu chí đối với đảng viên là đại biểu HĐND tỉnh gắn với việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ; qua đó, nâng cao tinh thần trách nhiệm của các đại biểu trong các hoạt động của HĐND tỉnh. Các đại biểu chuyên trách thể hiện đầy đủ quyền hạn trên các lĩnh vực hoạt động của Thường trực, các ban, tổ đại biểu của HĐND tỉnh. Các đại biểu kiêm nhiệm phải gắn trách nhiệm của đại biểu với chức trách, nhiệm vụ được phân công tại cơ quan, đơn vị, nơi công tác. Đại biểu HĐND tỉnh phải tích cực thảo luận, đóng góp ý kiến chất lượng tại các kỳ họp và trong các hoạt động của HĐND tỉnh theo luật định.

Ba là, tích cực đổi mới phương thức lãnh đạo của Tỉnh ủy đối với HĐND tỉnh.

Tập trung đổi mới phương thức lãnh đạo đối với HĐND tỉnh bằng việc đề ra nghị quyết, chỉ thị, công tác tổ chức, cán bộ, thông qua phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên hoạt động trong bộ máy HĐND tỉnh, công tác kiểm tra, giám sát… Tỉnh ủy lãnh đạo HĐND tỉnh phát huy tính chủ động sáng tạo trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quy định của pháp luật, chức năng tham mưu cho Tỉnh ủy. Tỉnh ủy ban hành nghị quyết, chỉ thị, chương trình, kế hoạch và lãnh đạo HĐND tỉnh cụ thể hóa thành các nghị quyết, quyết định.

Tỉnh ủy Hà Nam cần thông qua và thực hiện nghiêm túc Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Đảng bộ về quan hệ công tác giữa Thường trực tỉnh ủy, BTV Tỉnh ủy với Đảng đoàn HĐND tỉnh: Thường trực Tỉnh ủy chỉ đạo Đảng đoàn HĐND Hội đồng nhân dân tỉnh chuẩn bị trình BTV Tỉnh ủy cho ý kiến về những định hướng, chủ trương quan trọng trong chương trình hoạt động, chương trình các kỳ họp và những quyết định quan trọng của HĐND tỉnh về kinh tế - xã hội, ngân sách, quốc phòng, an ninh, những vấn đề quan trọng khác ở địa phương... trước khi trình HĐND tỉnh quyết định.

Thường trực HĐND tỉnh báo cáo kết quả hoạt động lên Thường trực Tỉnh ủy, BTV Tỉnh ủy, trong đó có kết quả hoạt động giám sát. Từ đó, Thường trực Tỉnh ủy, BTV Tỉnh ủy đề ra các chủ trương làm căn cứ cho các cơ quan tham mưu, giúp việc HĐND tỉnh xây dựng chương trình hoạt động, đồng thời, cho ý kiến chỉ đạo đối với Thường trực HĐND tỉnh về những nội dung quan trọng liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng, những vấn đề nhạy cảm phát sinh trên địa bàn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Bên cạnh đó, Tỉnh ủy cần phát huy vai trò của Đảng đoàn HĐND tỉnh trong việc tham mưu cho Tỉnh ủy, BTV Tỉnh ủy về tổ chức bộ máy, cán bộ, xây dựng quy chế làm việc của Đảng đoàn HĐND tỉnh.

Trong thời gian tới, Tỉnh ủy Hà Nam cần xây dựng và tổ chức thực hiện nghiêm các quy định trong Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, đồng thời, cần có những chế tài phù hợp đối với các hành vi vi phạm Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh. Bên cạnh đó, Thường trực Tỉnh ủy, BTV Tỉnh ủy cần thường xuyên quan tâm chỉ đạo thực hiện Quy chế phối hợp hoạt động giữa Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh, Thường trực HĐND tỉnh, Ủy ban nhân dân tỉnh, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh và các cơ quan liên quan trong việc thực hiện nhiệm vụ.

Bốn là, lãnh đạo xây dựng và hoàn thiện hệ thống cung cấp thông tin cho hoạt động giám sát của HĐND tỉnh.

Thông tin là một trong những yếu tố quyết định chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND tỉnh. Thu thập thông tin tốt và xử lý thông tin chính xác là yêu cầu xuyên suốt quá trình thực hiện giám sát của HĐND tỉnh. Do đó, Tỉnh ủy Hà Nam cần lãnh đạo HĐND tỉnh xây dựng hệ thống thông tin phục vụ hoạt động giám sát, xác định các đầu mối thông tin một cách linh hoạt, trong đó Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND tỉnh là đầu mối quan trọng. Ngoài ra, căn cứ từng trường hợp cụ thể, thành lập tổ giúp việc lập hồ sơ tài liệu, thu thập và xử lý thông tin. Tổ giúp việc được hình thành một cách năng động dựa trên nguồn đội ngũ cán bộ của các ban HĐND tỉnh. Tỉnh ủy cần chú trọng lãnh đạo các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia cung cấp và xử lý thông tin phục vụ hoạt động giám sát của HĐND tỉnh.

Tỉnh ủy Hà Nam cần trực tiếp chỉ đạo các chủ thể giám sát (Thường trực HĐND tỉnh, các ban HĐND tỉnh, đại biểu HĐND tỉnh) chủ động nắm bắt và xử lý thông tin về lĩnh vực giám sát một cách nhanh nhạy, chính xác. Các chủ thể giám sát cần thường xuyên làm tốt việc thu thập thông tin, lập hồ sơ, tài liệu liên quan đến vấn đề giám sát, lĩnh vực giám sát. Hồ sơ tài liệu đó bao gồm các quy phạm pháp luật, báo cáo của tổ chức, đơn vị được giám sát, kiến nghị của cử tri, dư luận xã hội, thông tin truyền thông đại chúng, thông tin do các nhà khoa học hoặc các chuyên gia cung cấp, đơn thư khiếu nại, tố cáo (nếu có)... Trên cơ sở những thông tin thu được, lựa chọn thông tin đáng tin cậy, loại bỏ thông tin không chính xác, từ đó, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát.

Năm là, lãnh đạo HĐND tỉnh cải tiến quy trình, cách thức tiến hành giám sát, tăng cường kiểm tra, đánh giá cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quá trình thực hiện các kiến nghị từ hoạt động giám sát của HĐND tỉnh.

Tỉnh ủy chỉ đạo HĐND tỉnh lựa chọn chuyên đề giám sát một cách trọng tâm, trọng điểm, vừa mang tính thời sự vừa có ảnh hưởng sâu rộng, tích cực đến đời sống đa số nhân dân. Thông qua Đảng đoàn HĐND tỉnh, đội ngũ đảng viên, Tỉnh ủy lãnh đạo HĐND tỉnh lên kế hoạch cụ thể, khả thi, không trùng lặp về nội dung giám sát, mời các cơ quan, ban, ngành có liên quan cử đại diện có chuyên môn sâu về lĩnh vực giám sát để đưa vào quyết định thành lập đoàn giám sát. Kế hoạch giám sát, các tài liệu liên quan và dự kiến thời gian giám sát cần được xây dựng sớm, gửi trước cho thành viên đoàn giám sát để bố trí, sắp xếp thời gian tham gia, thông báo cho chủ thể được giám sát về kế hoạch giám sát, chuẩn bị nội dung làm việc với chủ thể giám sát. Bên cạnh đó, cần bảo đảm thông tin, kinh phí và điều kiện vật chất cho hoạt động giám sát của HĐND để nâng cao chất lượng hoạt động giám sát. Ngoài ra, cần chú trọng hoạt động giám sát tại kỳ họp, trong đó việc chất vấn và trả lời chất vấn của đại biểu HĐND tỉnh được coi là phương thức giám sát quan trọng.

Tỉnh ủy lãnh đạo nâng cao chất lượng kết luận giám sát của các chủ thể tham gia giám sát, trong đó cần phải chỉ rõ những hạn chế, tồn tại cụ thể, những vướng mắc, khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện các nghị quyết được HĐND các cấp thông qua cũng như các chính sách, pháp luật của Nhà nước, nêu ra được những kiến nghị, đề xuất rõ ràng, chính xác, phù hợp, khả thi để các ngành, các cấp có thể tổ chức thực hiện.

Tỉnh ủy lãnh đạo HĐND tỉnh kiểm tra, đánh giá việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát của HĐND tỉnh. Ý nghĩa, tác dụng của hoạt động giám sát của HĐND tỉnh chỉ được phát huy khi các cơ quan, tổ chức, cá nhân được giám sát thực hiện các kiến nghị của HĐND tỉnh. Do đó, Tỉnh ủy lãnh đạo Thường trực HĐND tỉnh thường xuyên xem xét quá trình giải quyết kiến nghị sau giám sát r

_______________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 3 - 2016

(1) Báo cáo số 02/BC-TTHĐND ngày 18-3-2015 của Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Nam về hoạt động của Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Nam từ đầu nhiệm kỳ (2011-2016) đến hết năm 2015.

ThS Lê Thị Minh Hà

Viện Xây dựng Đảng,

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh